Terug naar de basis: Over legitimiteit van maatschappelijke dienstverlening
De legitimiteit van maatschappelijke organisaties staat onder druk. Of het nu gaat om welzijnsinstellingen, scholen, omroepen of ontwikkelingsorganisaties: overal is de druk groot om meer diensten te verlenen tegen minder geld, om meer verantwoording af te leggen tegen minder vrijheid om eigen keuzes te maken. In hun overlevingstocht zitten organisaties gevangen in enerzijds disciplinering vanuit wetgeving en toezichtorganen en anderzijds de eisen van de markt. Ze raken vervreemd van hun achterban, aan wie ze juist hun legitimiteit zouden moeten ontlenen.
Verschuiving in de oriëntatie
Dit advies reikt een aantal richtingen aan om uit deze spanning te komen en de legitimiteit van maatschappelijke organisaties te versterken. Uitgangspunt is dat maatschappelijke organisaties zelf hun doelstellingen, doelgroepen en werkzaamheden definiëren, vanuit een een stevig verankering in de samenleving. Dat vraagt om een effectieve samenwerking, dialoog en discussie met de achterban op verschillende niveaus in de organisatie. Hierbij is de eigen onderscheidende missie van de organisatie de basis, niet de subsidierelatie met de overheid.
Ook van de overheid vergt dit een verschuiving in de oriëntatie. De overheid zal moeten erkennen en stimuleren dat maatschappelijke organisaties zelf hun toezicht en verantwoording vormgeven. Pas bij duidelijke blijken van taakverwaarlozing is ingrijpen gerechtvaardigd, maar altijd achteraf. De overheid zal verder ruimte moeten bieden voor nieuwe toetreders, initiatieven vanuit de samenleving en aanvullende private financiering bovenop de publieke.