De samenleving heeft onrealistische verwachtingen en idealen: ‘mensen kunnen hun hele leven gelijkmatig functioneren’, ‘het leven is maakbaar’, ‘perfectie is mogelijk op alle fronten’, en dan is het ook nog ‘vanzelfsprekend om constant te genieten’. Wanneer deze verwachtingen tot knelpunten leiden, wordt de oorzaak bij het individu gezocht. Daarnaast dragen factoren in het zorgdomein bij aan medicalisering: de productieprikkels in het zorgstelsel die aanzetten tot behandelen en de actiemodus van zorgprofessionals. De Raad signaleert dat van mensen regelmatig andere zaken worden verwacht dan passend is op grond van de levensfase die ze op dat moment doormaken. De gangbare reactie hierop is om te proberen door middel van medische zorg het functioneren aan te passen aan de verwachtingen. Het uitgangspunt dat er altijd een medische oplossing voorhanden is, is echter een illusie.

Met het begrip ‘levensfase’ doelt de Raad op een deel van de tijd van een mensenleven dat zich onderscheidt van andere delen, dus met een begin en een eind en gekoppeld aan een bepaalde leeftijd. In dit advies richt de RVS zich achtereen volgens op schoolkinderen, jongvolwassenen, dertigers, veertigers en ouderen. Deze selectie is illustratief en niet uitputtend.

De Raad concentreert zich op medicalisering van levensfasen, omdat dit een gebied is waarin medicalisering sterk speelt, terwijl het onderliggende probleem verder reikt dan het individu. Wanneer grote groepen mensen in een bepaalde levensfase opeens het etiket ‘ziek’ krijgen, is het van belang om niet alleen medische vragen te stellen, maar ook maatschappelijke vragen. Overigens zijn de bevindingen van deze analyse waarschijnlijk eveneens relevant voor medicalisering op andere gebieden dan levensfasen.

De hoofdstukken 2 tot en met 6 illustreren de neiging om verschijnselen die te maken hebben met een bepaalde levensfase te medicaliseren aan de hand van vijf praktijkvoorbeelden. Hoofdstuk 7 beschrijft de factoren in de maatschappij en in het zorgstelsel die een rol spelen bij medicalisering van levensfasen. In hoofdstuk 8 doet de Raad suggesties en aanbevelingen om verschijnselen en ongemakken in de levensfasen te beschouwen door verschillende brillen.