Verslag Symposium zorgen voor de dood
Vrijdag 17 juni 2022 vond het symposium ‘Zorgen voor de dood’ plaats. Het symposium combineerde twee van onze recente adviezen en een podcast binnen het thema ‘Grenzen aan genezen en verbeteren’ van onze werkagenda. In onze podcast en het bijbehorend inspiratieadvies Stervelingen; Beter samenleven met de dood (2021) laten we zien hoe we beter kunnen samenleven met onze eindigheid en vergankelijkheid. En in ons advies Leven met het einde in zicht (2022) benadrukken we het belang van vroegtijdige inzet van een brede benadering van medische, mentale, sociale en existentiële zorg en hulp. Zeker voor mensen die door ziekte of ouderdom leven met de dood in zicht.
De ruim 100 aanwezigen hadden zeer diverse achtergronden: er waren verpleegkundigen, vrijwilligers, artsen, bestuurders, wetenschappers, maar ook mensen die persoonlijk geïnteresseerd waren in dit thema. Tijdens de pauzes was er de mogelijkheid om over een markt te struinen waar diverse organisaties, zoals bureau MORBidee en het Landelijk Expertise Centrum Sterven, hun publicaties en ander werk toonden. Museum Tot Zover leende ons de Dödlick; een kunstwerk van Nelleke van Lomwel en Laura Hooreman dat bevraagt waarom er eigenlijk geen doodskisten bij Ikea te koop zijn. De deelnemers konden in de doodskist een selfie maken.
Plenair programma
Tijdens het plenaire programma opende Ageeth Ouwehand, raadslid en dagvoorzitter, de bijeenkomst. Jan Kremer, ook raadslid, gaf een nadere toelichting op de 2 adviezen. En gaf het stokje over aan René ten Bos, die ons meenam in een filosofische reflectie over de dood en ons uitlegde dat de dood maar net is hoe je ernaar kijkt. Jannie Oskam legde ons via een videoverbinding uit hoe belangrijk zorgverleners kunnen zijn in “het tussenland”, met name door aandacht te hebben. Marike de Meij wees ons erop hoe moeilijk dat te organiseren is in een ziekenhuis en wees ons erop dat soms ‘een goed gesprek” over de dood juist niet passend is. In het panelgesprek bespraken Fatoş Ipek-Demir, Yvo Smulders, Marieke de Meij en Saskia Theunissen ondanks alle projecten en initiatieven dat toch nog niet afdoende blijkt. Pieternel van Amelsvoort sloot af met een lied, wat ze eerder had gezongen voor een terminale patiënt.
Workshops
Tijdens de workshops konden de deelnemers met elkaar in gesprek. Zorg voor de dood vraagt ook op persoonlijk vlak veel van zorgverleners. Andere gespreksvormen kunnen daaraan bijdragen. Er was een workshop over rouw en onze omgang daarmee, een workshop over de geschiedenis van onze omgang met de dood, en een workshop over het beleid rond de dood en wat daarin zou moeten en kunnen veranderen. De avontuurlijk ingestelde mensen konden in gesprek over hun eigen dood in het donker. Tot slot was er een workshop over rituelen rond de dood en een socratische wandeling waarin een “goede dood” nader werd onderzocht. Sneldichteres Dominique Engers sloot af met “de notulen” en toonde ons dat de dood toch niet alleen maar zwaar hoeft te zijn.
We kijken terug op een geslaagd symposium. Met ruim 100 aanwezigen zijn we in gesprek gegaan over de 2 adviezen en hebben we gezamenlijk nagedacht over onze omgang met de dood en hoe dat beter kan, met name in de zorg.
Foto's symposium
Vergroot afbeelding
Vergroot afbeelding
Vergroot afbeelding
Vergroot afbeelding
Vergroot afbeelding
Vergroot afbeelding
Vergroot afbeelding
Vergroot afbeelding
Vergroot afbeelding
Vergroot afbeelding
Vergroot afbeelding
Vergroot afbeelding
Vergroot afbeelding
Vergroot afbeelding
Vergroot afbeelding
Vergroot afbeelding
