Verzilver het maatschappelijk potentieel van mensen in derde levensfase
We worden steeds ouder en blijven langer gezond. Veel mensen leveren na hun pensionering in de ‘derde levensfase’ een grote bijdrage aan de maatschappij. In het advies ‘De derde levensfase: het geschenk van de eeuw’ stelt de Raad voor Volksgezondheid en Samenleving (RVS) dat het maatschappelijk potentieel meer verzilverd kan worden, wanneer zowel maatschappelijke organisaties, overheden als bedrijven zich meer inzetten voor generatiebewust beleid.
De komende decennia stijgt het aantal mensen in de derde levensfase van 2,4 miljoen (2018) naar 3,2 miljoen in 2040. Ze zijn over het algemeen genomen actief als vrijwilliger of geven mantelzorg. Grootouders die op kleinkinderen passen, ontlasten de kinderen in het spitsuur van hun leven. Momenteel doet bijvoorbeeld 25% van de 65-plussers vrijwilligerswerk in de zorg en ondersteuning (CBS). Mensen in de derde levensfase die verhuizen naar een kleinere woning laten een eengezinswoning achter. Vrijwilligers in verpleeghuizen doen waardevol aanvullend werk, waar beroepskrachten niet aan toe komen. De derde levensfase is dus óók een geschenk voor de samenleving.
Kansen verzilveren met passende arrangementen
Jonge ouderen willen en kunnen op vele manieren een bijdrage leveren aan de samenleving, maar lopen nog te vaak vast om dit te realiseren. Ze, worden niet (meer) aangesproken op hun mogelijkheden. En worden soms zelfs gehinderd door wet- en regelgeving, zoals het pensioenbeding in cao’s bij de wens om door te blijven werken, of korting op een aanvullende inkomensvoorziening ouderen (AIO) als ze iemand in huis willen nemen om voor te zorgen. De Raad concludeert dat mensen in de derde levensfase alleen een bijdrage kunnen leveren als beleid en arrangementen hun wensen en betrokkenheid niet hinderen maar juist faciliteren.
Op dit moment wordt de inrichting van de derde levensfase vooral gezien als een individuele zaak, en dat is een gemiste kans. Daarom adviseert de Raad maatschappelijke organisaties, overheden en bedrijven om het potentieel van deze grote groep te verzilveren en in te zetten op generatiebewust beleid. Bijvoorbeeld door het faciliteren van mogelijkheden om in de derde levensfase nog (deels) te blijven werken. Of door het realiseren van een breder en passender aanbod aan woonvormen voor mensen in de derde levensfase, zodat de doorstroom op de woningmarkt verbetert. En zij in hun vierde levensfase langer veilig zelfstandig kunnen wonen en zo minder behoefte hebben aan zorg of ondersteuning.
Gemeenschappelijke waarden
Uitgangspunt bij het maken van generatiebewust beleid zou volgens de Raad een aantal gemeenschappelijke waarden moeten zijn. Niet voor alle mensen in de derde levensfase is weggelegd dat ze nog fit en vitaal zijn. Maar voor alle jonge ouderen geldt dat zij hechten aan hun autonomie, ze willen graag zelf richting kunnen geven aan hun bestaan. Ook is er behoefte aan verbondenheid en betekenisvol contact met anderen. Tot slot willen mensen ook in deze levensfase het gevoel te hebben dat ze ertoe doen. Ze willen van betekenis zijn, voor anderen of voor de samenleving. Deze waarden kunnen helpen om richting te geven aan beleid en maatschappelijke arrangementen, om zo echt aan te sluiten bij de wensen en behoeften van mensen in de derde levensfase.
Download hier het advies 'De derde levensfase: het geschenk van de eeuw'.
